Ieder zijn eigen Ancient Mariner   

                 
Christelijke allegorie, nachtmerrie, zelfportret en meer

Als de oude zeeman, aan het begin van The Ancient Mariner, de bruiloftsgast zijn verhaal wil vertellen, en hem staande houdt, dan verzet deze zich. Hij wil feestvieren met de andere gasten, en niet luisteren naar die engerd met die lange grijze baard en doordringende blik:  

By thy long grey beard and glittering eye,
Now wherefore stopp'st thou me?

En de bruiloftsgast is er al helemaal niet van gediend dat die grijze oude gek zijn magere hand op z'n schouder legt,

Hold off! unhand me, grey-beard loon!

Maar de oude zeeman krijgt zijn zin, de geërgerde feestvierder raakt betoverd en kan niet anders dan zich overgeven:

The wedding-guest sat on a stone:
He cannot choose but hear.

De moderne lezer die aan The Ancient Mariner begint, voelt zich als de bruiloftsgast. Een zekere tegenzin steekt op bij het lezen van antieke woorden as 'quoth' (spreekt), 'eftsoons' (onmiddellijk) en 'whiles' (terwijl). Wat ook niet meewerkt, is het half herrijzen uit de dood van de zeelieden, die als zombies de zeilen van het schip bedienen. Ook verschijnen aan het eind van de zeereis serafijnen - in het Oude Testament de zesvleugelige engelen die de troon van God bewaken. In het gedicht rijzen ze als rode schaduwen op uit de lichamen van de dode zeelui. Je moet ook een beetje een sterke maag hebben, als je doorgaans met een wijde boog om fantasy of Gothic horror heen loopt. Aan de ander kant kun je deze fantasiefiguren beschouwen als uiting van zeemansbijgeloof. We lezen hier tenslotte een zeemansverhaal. En vertellen kan die oude zeeman als de beste. Gaandeweg zijn relaas raak je vanzelf gebiologeerd door zijn strange power of speech, of liever gezegd door de vreemde macht van het woord van Coleridge, zijn schepper.

Interpretatie
Maar wat moeten we nu met dit vreemde verhaal over een oude zeeman die zomaar een majestueuze vogel uit de lucht schiet en daarvoor zijn hele verdere leven moet boeten?

Over The Ancient Mariner zijn de afgelopen twee eeuwen talloze boeken en essays geschreven, en nog steeds droogt de stroom niet op. De interpretaties van het gedicht wijken sterk van elkaar af. Voor de ene literatuurcriticus hebben we hier te maken met een christelijke allegorie over zonde, boete en vergeving. Een andere beschouwt het als een relaas van psychische val en wederopstanding. Of het gaat, aldus sommigen, om een symbolisch zelfportret van een aan opium verslaafde dichter. Het verhaal van de oude zeeman is dat misschien wel allemaal, en nog veel meer. Vandaag de dag zijn er ook lezers die het gedicht zien als een profetische waarschuwing tegen de achteloze vernietiging van de natuur door de mens.

Kortom, iedere lezer modelleert zijn eigen Ancient Mariner, en juist daarin ligt de kracht van het gedicht. Elke poging om over de interpretatie het laatste woord te spreken zou dan ook zinloos zijn. Het zou getuigen van overmoed. Wel loont het, voor een beter begrip, zeer de moeite The Ancient Mariner tegen het licht te houden van de persoon Coleridge, van zijn karakter, van zijn denken, en van zijn leven, dat zich laat lezen als een meeslepende psychologische roman.  ►  

►

◄