Inhoud Dorothy Wordsworth |
Zij gaf mij ogen, zij gaf mij oren |
A Night Piece - maanlicht in proza en poëzie
De Wordsworths hadden een fascinatie voor de maan en het licht dat dit hemellichaam over het landschap spreidt. Talloos zijn de verslagen van dit verschijnsel in de dagboeken van Dorothy en de gedichten van William. Dat begint al in de tijd toen broer en zus nog niet samen in het Lake District woonden, maar in Somerset, in het Zuid-Westen van Engeland. Daar noteert Dorothy:
De hemel ging schuil achter één dicht wolkendek, wit beschenen door de maan, die - hoewel zij vaag zichtbaar was - niet zoveel licht uitstraalde dat ze de aarde met schaduwen bespikkelde. Plotseling leken de wolken uiteen te splijten, en stond zij daar middenin een zwart-blauw gewelf. Ze zweefde verder, gevolgd door talloze sterren, klein, en helder, en fel. Hun helderheid leek intens, (halve maan).
Alfoxden Journal, 25 januari 1798
William werkte deze maanscène om tot een gedicht dat hij de titel A Night-Piece gaf. Hieronder nogmaals de notie van Dorothy, maar dan in de oorspronkelijke Engelse versie, gevolgd door Williams gedicht. In beide teksten staan de overeenkosmstige fomuleringen cursief.
The sky spread over with one continuous cloud, whitened by the light of the moon, which, though her dim shape was seen, did not throw forth so strong a light as to chequer the earth with shadows. At once the clouds seemed to cleave asunder, and left her in the centre of a black-blue vault. She sailed along, followed by multitudes of stars, small, and bright, and sharp. Their brightness seemed concentrated, (half-moon).
Alfoxden Journal, 25 januari 1798
A Night-Piece
The sky is overspread
With a close veil of one continuous cloud
All whitened by the moon, that just appears,
A dim-seen orb, yet chequers not the ground
With any shadow - plant or tower or tree.
At last a pleasant instantaneous light
Startles the musing man whose eyes are bent
To earth. He looks around, the clouds are split
Asunder, and above his head he views
The clear moon and the glory of the heavens.
There in a black-blue vault she sails along
Followed by multitudes of stars, that small,
And bright, and sharp, along the gloomy vault
Drive as she drives: how fast they wheel away -
Yet vanish not! The wind is in the tree;
But they are silent, - still they roll along
Immeasurably distant, and the vault,
Built round by those white clouds, enormous clouds,
Still deepens its unfathomable depth.
At length the Vision closes; and the mind,
Not undisturbed by the delight it feels,
Which slowly settles into peaceful calm,
Is left to muse upon the solemn scene.
In de eerste dertien regels van dit gedicht volgt William Dorothy's formuleringen op de voet. Geen wonder, want de beelden van de (niet) 'met schaduwen bespikkelde aarde', de maan 'middenin een zwart-blauw gewelf', die 'zweeft, gevolgd door talloze sterren' vormen samen een staaltje van prachtig poëtisch proza. Maar echte poëzie wordt dit pas door de dichterlijke stijlmiddelen die William inzet en door de extra, filosofische dimensie die hij toevoegt.
Glorie van de hemelen
Wat het eerst opvalt is de versmaat: een vijfvoetige jambe, zoals Wordsworth die in de meeste van zijn gedichten toepast. Daarnaast zet hij Dorothy's sailed along om in een bijzondere vorm van binnenrijm: roled along. Verder zijn er de alliteraties: a close veil of one continuous cloud, solemn scene en silent - still. En Wordsworth's verbeeldingskracht ontwaart niet alleen een zwart-blauw gewelf tussen de wolken met daarin de maan. Hij ziet ook wat hij, in quasi-bijbelse termen, omschrijft als de 'glorie van de hemelen'. Een typisch dichterlijke toevoeging aan de beschrijving van zijn zus is ook het contrast tussen het ruisen van de wind op aarde en het zwijgen van het onpeilbaar diepe firmament.
Een bijzonder effect treedt op in de regel die beschrijft hoe silent, - still de maan en sterren zijn. Midden tussen deze twee woorden gebeurt iets opvallends. Door de komma, de spatie en het streepje komt het gedicht even volledig tot stilstand. Er valt een diepe stilte. Tussen de woorden silent en still gaapt een gat dat de opening in het wolkendek lijkt te spiegelen. Op die manier maken deze twee allitererende bijna-synoniemen de nachtelijke maanbeschenen stilte nog eens extra diep voelbaar.